O tym dlaczego właścicielom psów żyje się lepiej…

W tym artykule chciałabym przedstawić korzyści płynące z posiadania psa dla człowieka na wielu rożnych poziomach: emocjonalnym, społecznym, ale i fizycznym (a więc związanym ze zdrowiem rozumianym według norm medycznych). Tekst ten w sporej większości złożony jest z fragmentów mojej pracy magisterskiej, która dotyczyła związku pomiędzy posiadaniem psa a zdrowiem psychicznym i kontaktami społecznymi właścicieli psów oraz oparty jest na danych z badań naukowych, głównie prowadzonych przez psychologów oraz socjologów. Całość pokazuje jak wiele korzyści człowiek może czerpać z kontaktu z psem, przy czym jest jeden warunek – musi mieć z nim relacje i spędzać z nim możliwie czas w ciągu dnia.

Więź między psem i człowiekiem

Przywiązanie między psem a człowiekiem często porównywane jest do tego przywiązania, które ma miejsce między dzieckiem a rodzicem. Istnieją wyniki badań, które pokazują, że psy zachowują się podobnie do małych dzieci w  procedurze obcej sytuacji, prezentując zachowania przywiązaniowe takie jak: stanie przy drzwiach podczas nieobecności właściciela, preferowanie kontaktu z właścicielem po jego powrocie. Jest to rozumiane jako efekt procesu udomowienia psów i traktowane jednocześnie jako przejaw przywiązania do człowieka (Topál i in., 2005).

Podobne przywiązanie zaobserwować można z drugiej strony – człowiek także często przywiązuje się do psa.  Pies w przeciwieństwie do człowieka nie jest zdolny udzielić człowiekowi rady czy pomocy w formie rozmowy na temat trudnych sytuacji czy dręczących go problemów. Jednak mimo tego, ludzie traktują psy jako źródło bezwarunkowej akceptacji, miłości i emocjonalnego wsparcia, do którego wymiany nie potrzebna jest komunikacja werbalna. Relacja ta jest także źródłem poczucia stałości, stabilności oraz lojalności i autentyczności, które człowiek przypisuje psu jako obiektowi przywiązania (np. Levinson, 1969; za: Zilcha – Mano i in., 2011).

Relacje przywiązania między psem a człowiekiem zaobserwować można także na poziomie biologicznym. Nagasawa i współpracownicy (2009) wykazali, że w wyniku interakcji człowieka z jego psem wzrastał poziom oksytocyny w organizmie właściciela. Wykazano ponadto, że istnieje dodatni związek pomiędzy silną relacją z psem, długością spojrzenia psa na właściciela, ilością interakcji wywołanych spojrzeniem psa a poziomem oksytocyny u człowieka. Widać tutaj zatem, że interakcja pomiędzy psem, a człowiekiem wpływa także na biologiczne aspekty funkcjonowania człowieka pozostające w związku z jego funkcjonowaniem psychicznym. Badanie to pozwala zaobserwować i zmierzyć więź między psem a człowiekiem.

Jak pies może wspierać swojego właściciela?

Interakcje między psem a człowiekiem opierają się na innych rodzajach komunikacji niż te które zachodzą między dwojgiem ludzi. Główna różnica polega na proporcji komunikacji werbalnej do niewerbalnej, gdzie w przypadku interakcji człowiek – pies wykorzystywana jest w większości, jeśli nie wyłącznie, komunikacja niewerbalna. Nie wydaje się to zaskakujące, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że na poziomie werbalnym oba te gatunki nie wykształciły wspólnego języka. Jednak w procesie adaptowania się do wspólnego środowiska i życia obok siebie, uczą się rozumieć sygnały wysyłane przez drugą stronę.

Badania pokazują, że ludzie poprzez antropomorfizację psów mogą stworzyć z nimi silniejszą relację przywiązania. Jak pisze Serpell (2002) pozwala to ludziom traktować zwierzę i myśleć o nim jak o drugim człowieku. Ma to także szersze implikacje w postaci przypisywania mu dyspozycji do odczuwania różnych emocji, w tym emocji złożonych. Serpell (2002) wskazuje, że to właśnie na drodze antropomorfizacji zwierzęta mogą stanowić dla człowieka źródło wsparcia. Dzięki temu też zwierzęta stają się członkami rodzin, ubierane są niczym dzieci. A co więcej, zachowanie tych zwierząt ujęte w znajome człowiekowi kategorie wydaje się być zrozumiałe, a granica między psem a człowiekiem powoli się zaciera.

Emocje i uczucia w relacji człowiek – pies

Przypuszcza się, że psy mogą być źródłem głównie wsparcia o charakterze emocjonalnym (np. Beetz, Julius, Turner, Kotrschal, 2012; Dellinger, 2009). Rodzi się zatem pytanie, jak psy i ludzie rozumieją i współdzielą emocje w tej relacji? Czy są oni nawzajem wrażliwi na emocje partnera interakcji?

Ludzie opowiadając o swojej relacji z psem, wskazują na towarzyszące im uczucie miłości, które oni sami są zarówno dawcą jak i odbiorcą (zob. Knight, Edwards, 2008). Jak wskazuje Charles (2016) istnieje więź o charakterze emocjonalnym łącząca psa z jego właścicielem. Dowodem na to są nie tylko wypowiedzi właścicieli zwierząt (które niewątpliwie stanowią bardzo cenne źródło informacji o tym jak człowiek czuje się w tej relacji). Jest to także zmienność stanów emocjonalnych pod wpływem zachowań czy odczytanych stanów emocjonalnych partnera. Oznacza to, że relacja ta ma charakter wzajemny i dwukierunkowy, także na poziomie emocji i uczuć (Charles, 2016).

Wyniki badań, choć w skąpej ilości pokazują, że psy są w stanie przeżywać emocje złożone o charakterze relacyjnym, a także ludzie są w stanie je rozpoznawać (np. Yong, Ruffman, 2014). Wyrażanie jak i rozpoznawanie emocji stanowią bazę dla komunikacji interpersonalnej, w tym także międzygatunkowej. Dla człowieka, nośnikiem informacji na temat emocji psa jest zarówno szczekanie jak i ekspresja widniejąca na pysku zwierzęcia. Jak piszą Pongrácz i współpracownicy (2005) ludzie kategoryzują szczekanie psa pod kątem informacji o ładunku emocjonalnym jakie ono ze sobą niesie. Autorzy sugerują, że może to być dowód na to, iż szczekanie może być kanałem wymiany emocjonalnej między psem a człowiekiem. Ludzie także potrafią rozpoznawać emocje psa po ekspresji na pysku zwierzęcia (Stetina i in., 2011).

Psy także są wrażliwe na stany emocjonalne ludzi (Stetina i in., 2011). Potrafią różnicować emocje na podstawie różnych modalności m.in.: słuchu (np. Andics, Gácsi, Faragó, Kis, Miklósi, 2014) i wzroku (np. Buttelmann, Tomasello, 2013). Psy są prawdopodobnie zdolne do odczuwania emocji na kształt ludzkiego współczucia czy empatii (Yong, Ruffman, 2014). Co więcej, bazując na tej emocji podejmują zachowania, które wydają się mieć na celu udzielenie emocjonalnego wsparcia jak i zapewnienie poczucia komfortu – za pomocą spokojnego zachowania, zwrócenia uwagi i pozostawania w bliskim kontakcie m.in. poprzez dotyk.

Pies a kontakty społeczne z innymi ludźmi

Wskazuje się na związek pomiędzy posiadaniem psa a społecznym aspektem funkcjonowania człowieka. Badania te dotyczą różnych aspektów życia społecznego człowieka i ich wyniki niejednokrotnie pokazują wielowymiarowy charakter związku pomiędzy życiem społecznym człowieka a posiadaniem psa (por. Johnson, Beck, McCune, 2011). Badania te polegają zazwyczaj na porównaniu osób posiadające psy z osobami, które ich nie posiadają pod kątem ilości osób w sieci społecznej, łatwości nawiązywania kontaktów, ilości spontanicznie nawiązywanych znajomości w miejscach publicznych i sąsiedztwie, a także porównań w szerszym kontekście – całej społeczności, a więc korzyści dla całego społeczeństwa (Johnson i in., 2011).

Wielu autorów badań wskazuje na to, że psy mogą stanowić pewnego rodzaju katalizator dla kontaktów społecznych człowieka na wielu wymiarach (np. McNicholas, Collis, 2000; Robins i in., 1991). Psy facylitują interakcję pomiędzy nieznajomymi zarówno w miejscach publicznych jak i w warunkach sąsiedztwa, sprzyjając zatem tworzeniu się sieci społecznych a w szerszym ujęciu umacniając tkankę społeczną (Robins i in., 1991, Wood i in., 2015). Psy przyczyniają się do redukcji zahamowań, które występują szczególnie na początkowych etapach kontaktu społecznego pomiędzy nieznajomymi. Newby (1997 za: Johnson i in., 2011) wyjaśnia większą ilość interakcji społecznych właścicieli psów, wskazując, że psy stanowią swego rodzaju pomoc w przejściu przez fazę „przełamywania lodów” (ang „ice – breaker stage”). Psy stanowiąc jeden z bezpiecznych i neutralnych tematów, zapewniają obu stronom poczucie bezpieczeństwa, stanowiąc jednocześnie narzędzie do przełamania lodu (McNicholas, Collins, 2000). Pozwalają na przełamanie barier, które powstają pomiędzy ludźmi na skutek różnic płciowych, wiekowych, kulturowych i innych.

Oddzielny nurt badań stanowią te, które koncentrują się na postrzeganiu społecznym osób posiadających psy. Osoby te budzą większe zaufanie i może to stanowić jedno z wyjaśnień dla którego właściciele psów mają więcej kontaktów społecznych od ludzi nie posiadających psów. Co więcej, osoby te postrzegane są jako bardziej zrelaksowane i szczęśliwsze, gdy widziane są wspólnie z psem (Rossbach, Wilson, 1992). Stąd też osoby te poznają pięć razy więcej osób w sąsiedztwie niż osoby nie posiadające psów, wtedy kiedy są idą razem z psem.

Właściciele psów nawiązują dzięki swoim pupilom także znajomości, które przenoszą z kontekstu związanego z psem i spacerami na kontekst zupełnie inny, neutralny. Trzydzieści osiem procent badanych właścicieli psów poznało swoich przyjaciół w parkach (27% wśród osób spacerujących bez psa) a ponad jedna trzecia osób spotyka się z poznanymi właścicielami psów poza kontekstem spaceru z psem. Właściciele psów czują się dwa razy mniej samotni niż ci którzy psów nie posiadają (Wood i in., 2005).

Posiadanie psa a zdrowie właściciela

Korzyści z posiadania psa obejmują także korzyści związane ze zdrowiem psychicznym i fizycznym (np. Serpell, 1991). Wells (2007) wskazała, że psy mogą na różny sposób pozostawać w związku ze zdrowiem fizycznym człowieka. Mogą one przyczynić się do prewencji chorób, wspomagać proces leczenia a nawet pomóc w wykrywaniu chorób przy użyciu węchu. Na przykład Anderson, Reid i Jennings (1992) wykazali, że posiadanie psa wiąże się z niższym ryzykiem zachorowania na chorobę niedokrwienną serca. Właściciele psów znacznie częściej przeżywali rok po zawale serca niż osoby nie posiadające psów (np. Friedmann i in., 1980). Co więcej, psy mogą także być w stanie wykryć toczący się proces nowotworowy (Willis i in., 2004) czy hipoglikemię (Chen i in., 2000) u człowieka.

Obecność psa w domu była także związana z większym poziomem aktywności fizycznej. Właściciele psów więcej spacerują, a okazją do tych spacerów są ich pupile (np. Serpell, 1991). Wyniki badań wskazują między innymi na związek pomiędzy przywiązaniem do zwierzęcia a niższym ryzykiem zachorowania na depresję (Garrity i in., 1989). Niewątpliwie jednak psy widziane są przez właścicieli jako motywacja do walki z depresją, stanowią powód do minimalnej aktywności w ciągu dnia (Knight, Edwards, 2008).

Wśród właścicieli psów zaobserwowano niższy poziom ciśnienia krwi w odpowiedzi na stresujące sytuacje. Siegel (1990) raportowała, że seniorzy posiadający psy rzadziej zgłaszali się do lekarzy, a psy wydawały się pomagać im w radzeniu sobie ze stresem.

Powyżej przedstawiłam duży nurt badań, który wyrósł na bazie obserwacji odnośnie rosnącej liczby psów mieszkających wspólnie z ludźmi i traktowanych jako członkowie rodziny. Wyniki zgodnie wskazują, że związek pomiędzy posiadaniem psa, silną relacją z psem a zdrowiem i funkcjonowaniem emocjonalnym i społecznym właściciela jest obecny. My, psiarze, szczęściarze! ❤

Artykuły zacytowane w tekście, w których znajdziesz więcej informacji:

• Andics, A., Gácsi, M., Faragó, T., Kis, A., Miklósi, Á. (2014). Voice-sensitive regions in the dog and human brain are revealed by comparative fMRI. Current Biology, 24(5), 574-578.
• Beetz, A., Julius, H., Turner, D., Kotrschal, K. (2012). Effects of social support by a dog on stress modulation in male children with insecure attachment. Frontiers In Psychology, 3, 352.
• Buttelmann, D., Tomasello, M. (2013). Can domestic dogs (Canis familiaris) use
  referential emotional expressions to locate hidden food?. Animal Cognition,
  16(1), 137-145.
• Charles, N. (2016). Post-human families? Dog-human relations in the domestic sphere. Sociological Research Online, 21(3), 8.
• Chen, M., Daly, M., Williams, N., Williams, S., Williams, C., Williams, G. (2000). Noninvasive detection of hypoglycaemia using a novel, fully biocompatible and patient friendly alarm system. Bmj, 321(7276), 1565-1566
• Dellinger, M. F. (2009). Using dogs for emotional support of testifying victims of crime. Animal Law Review, 15.
• Friedmann, E., Katcher, A. H., Lynch, J. J., Thomas, S. A. (1980). Animal companions and one-year survival of patients after discharge from a coronary care unit. Public Health Reports, 95(4), 307.
• Garrity, L. K., Blazer, D. G., Hughes, D. C., Fowler, N. (1989). Social support and the outcome of major depression. The British Journal Of Psychiatry, 154(4), 478-485.
• Johnson, R. A., Beck, A. M., McCune, S. (2011). The health benefits of dog walking for pets and people: evidence and case studies. Purdue University Press.
• Knight, S., Edwards, V. (2008). In the company of wolves the physical, social, and psychological benefits of dog ownership. Journal Of Aging And Health, 20(4), 437-455
• Nagasawa, M., Kikusui, T., Onaka, T., Ohta, M. (2009). Dog’s gaze at its owner increases owner’s urinary oxytocin during social interaction. Hormones And Behavior, 55(3), 434-441.
• Pongrácz, P., Molnár, C., Miklósi, A., Csányi, V. (2005). Human listeners are able to classify dog (Canis familiaris) barks recorded in different situations. Journal of
  Comparative Psychology, 119(2), 136.
• Robins, D. M., Sanders, C. R., Cahill, S. E. (1991). Dogs and their people petfacilitated interaction in a public setting. Journal of Contemporary Ethnography, 20(1), 3-25.
• Rossbach, K. A., & Wilson, J. P. (1992). Does a dog’s presence make a person appear more likable?: Two studies. Anthrozoös, 5(1), 40-51.
• Serpell, J. (1991). Beneficial effects of pet ownership on some aspects of human health and behaviour. Journal of the Royal Society of Medicine, 84(12), 717-720.
• Serpell, J. A. (2002). Anthropomorphism and Anthropomorphic Selection—Beyond the”Cute Response”. Society Animals, 10(4), 437-454. 
• Siegel, J. M. (1990). Stressful life events and use of physician services among the elderly: the moderating role of pet ownership. Journal Of Personality And Social
  Psychology, 58(6), 1081.
• Stetina, B. U., Turner, K., Burger, E., Glenk, L. M., McElheney, J. C., Handlos, U.,
  Kothgassner, O. D. (2011). Learning emotion recognition from canines? Two for
  the road. Journal Of Veterinary Behavior: Clinical Applications And Research,
  6(2), 108 -14.
• Wells, D. L. (2007). Domestic dogs and human health: An overview. British Journal Of Health Psychology, 12(1), 145-156.
• Willis, C. M., Church, S. M., Guest, C. M., Cook, W. A., McCarthy, N., Bransbury, A. J.,Church, J. C. (2004). Olfactory detection of human bladder cancer by dogs: proof of principle study. Bmj, 329.
• Wood, L., Giles-Corti, B., Bulsara, M. (2005). The pet connection: pets as a conduit for social capital?. Social Science Medicine, 61(6), 1159-1173.
• Wood, L., Martin, K., Christian, H., Nathan, A., Lauritsen, C., Houghton, S., McCune, S. (2015). The pet factor – companion animals as a conduit for getting to know people, friendship formation and social support. PLoS One, 10(4), e0122085.
• Topál, J., Gácsi, M., Miklósi, Á., Virányi, Z., Kubinyi, E., Csányi, V. (2005). Attachment to humans: a comparative study on hand-reared wolves and differently socialized dog puppies. Animal Behaviour, 70(6), 1367-1375.
• Yong, M. H., Ruffman, T. (2014). Emotional contagion: Dogs and humans show a
  similar physiological response to human infant crying. Behavioural processes, 108, 155-165.
• Zilcha-Mano, S., Mikulincer, M., Shaver, P. R. (2011). An attachment perspective on human–pet relationships: Conceptualization and assessment of pet attachment orientations. Journal Of Research In Personality, 45(4), 345-357.